آشنايي با خانه هاي تاريخي كاشان

كاشان يكي از مهمترين شهرهاي استان اصفهان است كه در ارتفاع ۱۶۰۰ متري از سطح دريا، ۲۴۰ كيلومتري جنوب تهران و ۲۲۰ كيلومتري شمال اصفهان و در ميان كوه‎هاي كركس و كوير مركزي ايران واقع شده‎ است، جايي كه از لحاظ پوشش گياهي بيشتر فقير است و در آن بوته‎ها و درخچه‎ها كم و بيش يافت مي‎شوند كاشان از طريق بزرگراه و راه آهن با تهران و اصفهان در ارتباط است.

 

 كاشان افزون بر فرش هاي مشهور و زبانزد جهانيان، ابريشم و كاشي معروفي هم دارد. اين شهر بزرگ و زيبا در جاده كاشان  قم و در حاشيه غربي كوير قرار گرفته است. كاشان از دير باز به خاطر منسوجات چرمي، سراميك، ظروف مسي، گلاب و باغ هاي پرگل قمصر زبانزد بوده است. اين شهر با سابقه ۷۰۰۰ ساله اش از مهمترين مراكز باستان شناسي محسوب مي شود. در اين مطلب خانه هاي تاريخي اين شهر باستاني را به شما معرفي ميكنيم.

 

خانه طباطبايي ها

 

در حدود ۱۸۶ سال پيش زماني كه مرحوم سيد جعفر طباطبايي نطنزي، تصميم گرفت تا در محله سلطان امير احمد براي خانواده خود خانه‌اي بسازد، هرگز تصور نمي‌كرد كه خانه‌اش يعني خانه طباطبايي ها به عروس خانه‌هاي ايراني تبديل شود. اين فرد از تاجران شناخته شده فرش در كاشان بود كه فرش‌هاي فاخري به كشورهاي هند و روسيه صادر مي‌كرد.

معمار خانه طباطبايي ها يعني استاد علي مريم كه علاوه بر اين اثر، ساخت سراي امين‌الدوله را هم در كارنامه خود دارد و از هنرمندان مشهور عصر قاجار به شمار مي‌رود، در سال ۱۲۵۰ طراحي و ساخت اين خانه باشكوه را بر عهده گرفت و در نهايت پس از ۱۰ سال، خانه طباطبايي ها به كوشش معمار چيره‌دست آن و با همكاري يكي از شاگردان با استعداد نقاش و هنرمند معروف دربار ناصرالدين شاه، ميرزا ابوالحسن صنيع‌الملك غفاري كاشاني، كه با گچ‌بري و نقاشي‌هاي بديع، به اين خانه ارزشي دوچندان بخشيد، كار ساخت خانه به اتمام رسيد.

اگر از بيرون، به نماي ساده و بدون تزئينات خانه طباطبايي ها نگاهي بيندازيم، اصلا انتظار نخواهيم داشت كه معماري اعجاب‌انگيز داخل آن، مخاطب را غافل‌گير كند، اين همان معماري درون‌گراست.

 پس براي ديدن شگفتي‌هاي اين خانه بايد در دل آن قدم بگذاريد. به همين دليل است كه خانه طباطبايي‌ها به عنوان يكي از خانه هاي تاريخي كاشان شناخته مي‌شود.

 

خانه شريفيان

 

عمارت شريفيان كه قدمت آن به سال ۱۲۳۰ هـ.ق برمي گردد تركيبي از سه مجموعه فضايي است كه دو مجموعه مهم تر و اصلي آن دو طبقه و در جبهه‌هاي شمالي و جنوبي حياط قرار دارند.

در ميان مجموعه واقع در جبهه جنوبي، تالاري با شاه نشيني بزرگ واقع شده كه‌ از سمت جنوب متصل و مشرف به يك حوضخانه با شكل هشت و نيم هشت است و از سمت شمال به وسيله ايواني بزرگ به حياط متصل مي‌شود.

 طاق قوسي شكل ايوان از خط نهايي نماي اين جبهه بيرون زده و به اين ترتيب اين نما شاخص ‌ترين نماي عمارت شريفيان محسوب مي شود. سقف و سطوح جانبي اين ايوان با تزيينات كاربندي، يزدي بندي و گچ بري‌هاي زيبا آراسته شده است.

 در جبهه باختري حياط، مجموعه‌اي متشكل از يك تالار با شاه نشين، دو اتاق سه دري در طرفين و دو فضاي كفش كن به شكل هشتي قرار دارد و دسترسي به اتاق‌هاي فوق از داخل هشتي‌ها امكان پذير است.

 محله صدره بناي اين خانه از جمله خانه هاي بزرگي است كه علاوه بر اندروني، حياط بيروني نيز دارد. حياط اندروني خانه به صورت چهار طرف ساخت و حياط بيروني سه طرف ساخت است و در مجموع سه طبقه در اين خانه قابل مشاهده است.

 

خانه بروجردي ها

 

خانه ي تاريخي ديگري كه در شهر كاشان پيشنهاد مي شود حتما از آن ديدن كنيد، خانه بروجردي ها است.

 اين عمارت مربوط به دوره قاجاريه است و قدمت آن به ۱۳۰ سال پيش باز مي گردد. معماري اين بنا جز يكي از شاهكارهاي معماري كاشان محسوب مي شود و شباهت بسياري به خانه طباطبايي ها دارد و جالب است بدانيد كه اين شبيه بودن دليل اين است كه پسر آقاي بروجردي كه عاشق دختر آقاي طباطبايي بوده از ايشون خواستگاري كرده و شرط آقاي طباطبايي گويا اين بوده است كه يك عمارت شبيه به خونه ي خودش براي دخترش هم بسازد.

 

خانه تاريخي عادل

 

خانه تاريخي عادل خانه‌اي سنتي است كه همجواري‌اش با جاذبه‌هاي تاريخي كاشان به محبوبيت آن افزوده. اين بنا يكي از قديمي‌ترين خانه‌هاي تاريخي كاشان است كه قدمت آن به دوره قاجار برمي‌گردد و به دست معماران ايراني ساخته شده كه نشان دهنده زيبايي و شكوه هنر آن زمان است.

 اين بنا كه امروزه كاربري هتل پيدا كرده و اسم آن به هتل خانه مرواريد تغيير كرده، در خيابان فاضل نراقي، فرهنگ ششم واقع شده است.

 

خانه اخوان كاشان

 

با ديدن عكس‌هاي خانه اخوان، ممكن است شما هم مانند بسياري از افراد، در ابتدا تصور كنيد كه اين خانه، در شمار خانه هاي تاريخي كاشان قرار مي‌گيرد؛ اما اگر كمي دقيق‌تر نگاه كنيد متوجه تفاوت سبك معماري اين خانه با خانه‌هايي كه پيشتر درباره آن‌ها صحبت كرديم، خواهيد شد.

اين خانه اسرارآميز كه گويي آن را از دل يكي از نقاشي‌هاي سالوادور دالي بيرون كشيده‌اند، اكنون در بافت تاريخي كاشان قرار دارد اما سطوح منحني و پرپيچ و خم آن اثبات مي‌كند كه اين خانه رگه‌هايي از معماري مدرن دارد. پس به‌ راستي داستان اين خانه عجيب، چيست؟

داستان از آنجايي شروع مي‌شود كه مهندس كيارش اقتصادي، معمار و مرمتگر تبريزي، به پيشنهاد يكي از دوستان كاشاني خود، تصميم به خريد يك خانه تاريخي كه از شدت تخريب‌ در شرف ويراني كامل است، مي‌گيرد.

 اين معمار با به كارگيري تخصص و ذوق معمارانه خود، تلاش مي‌كند تا با حفظ اصالت بنا، به مرمت و بازسازي آن بپردازد و الحق كه در اين كار بسيار موفق عمل مي‌كند. پس از اتمام بازسازي، اين خانه ۴۵۰ متري به بابك اخوان، فروخته مي‌شود كه كارآفرين برتر حوزه پوشاك الياف طبيعي و اهل تهران است.

 

خانه تاريخي مرشدي

 

خانه تاريخي مرشدي كه قدمتي ۲۵۰ ساله دارد در سال ۱۳۹۵ شمسي با حفظ فضاي سنتي خود، مرمت و تبديل به هتلي باشكوه براي ميزباني از گردشگران داخلي و خارجي شده است.

 اين بنا داراي ۱حياط اصلي، يك حياط حوض خانه و ۸ باب اتاق است، كه ۵ باب اتاق در حياط اصلي و ۳ باب در طبقه پايين اين مجموعه واقع شده. خانه تاريخي مرشدي در ميدان كمال الملك، خيابان دروازه اصفهان، كوچه بوستاني قرار دارد.

 

خانه رزاقيان

 

محله ترك‌آباد خانه رزاقيان كه قدمت آن به عصر قاجار باز ميگردد از جمله خانه‌هاي قديمي مي‌باشد كه بخش اندروني و بيروني مجزا داشته و هر دو حياط اندروني و بيروني به صورت دو طرف ساخت بنا شده‌اند و سه طبقه فضا‌هاي قابل استفاده در آنها مشهود است.

 در اين خانه نيز مانند بسيارياز خانه‌ها كه اندروني و بيروني دارند شاه‌نشين فضاي واسطه بين دو حياط شده‌ است. از فضا‌هاي معماري اصلي اين خانه مي‌توان از سرداب، شاه‌نشين، مهتابي، هشتي‌ورودي، ايوان تابستاني و يك باد‌گير نام برد. ويژگي اين خانه مهتابي آن است كه تا حدودي منند شارم تمام طول دو جبهه ساختمان را اشغال كرده است.

 

خانه حشمت اله خان

 

ابن بنا در محله كوشك صفي اين خانه كه متعلق به اوايل عصر قاجار مي‌باشد مانند بسياري ازخانه‌هاي قديمي كاشان فقط يك حياط اصلي و مركزي وسيع دارد و بخش‌هاي اندروني و بيروني آن از يكديگر جدا نشده است.

 فضا‌هاي خانه به صورت دو طرف ساخت در سه طبقه اطراف آن بنا گرديده‌اند. ويژگي معماري اين بنا در اين است كه دو جبهه ساخته شده آن روبروي هم نيستند بلكه يكي در جنوب و ديگري در شرق حياط واقع شده‌اند. فضاهاي مهم معماري خانه شامل سرداب، شاه‌نشين، هفت‌دري و هشتي‌ ورودي مي‌شود. هفت‌دري اين خانه از شاخصه‌هاي بارز آن است.

 حياط خانه حشمت‌اله‌خان با وسعت نزديك به ۸۲۰ مترمربع از وسيع‌ترين حياط‌هاي كاشان محسوب مي‌شود. دهانه بزرگ شاه‌نشين هفت‌دري بيش از ۸ متر است كه از همه شاه‌نشين‌هاي خانه‌هاي كاشان بزرگ‌تر است. شاه‌نشين وسيع خانه به كمك يزدي‌بندي گچي در سقف تزئين شده است. خانه حشمت‌‌اله‌خان توسط ميراث فرهنگي و شهرداري كاشان به طور كامل مرمت شده و در حال حاضر به خانه عامري‌ها ملحق گرديده است.

 

خانه منوچهري

 

عمارت منوچهري از ديگر خانه هاي تاريخي كاشان است كه در حال حاضر به يك اقامتگاه سنتي زيبا تبديل شده است و قدمت آن به ۴۰۰ سال پيش بازمي گردد. اين بناي تاريخي را مي توان از يكي از شاهكارهاي معماري ايران دانست كه در بافت تاريخي كاشان واقع است. در طبقه ي بالاي اين عمارت نگارخانه اي قرار دارد كه پذيراي هنرمندان آن منطقه است.